گاردین: نافرمانی مدنی زنان ایران در برابر حجاب اجباری ادامه دارد

به گزارش روزنامه گاردین، با وجود تشدید تلاش‌های حکومت ایران برای اجرای قوانین سخت‌گیرانه حجاب، شمار فزاینده‌ای از زنان، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، به‌طور علنی از رعایت حجاب اجباری خودداری می‌کنند؛ اقدامی که به گفته بسیاری از آنان «بازگشت‌ناپذیر» است. این گزارش می‌نویسد که بیش از سه سال پس از کشته‌شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، فضای اجتماعی ایران دستخوش تغییری عمیق شده و زنان جوان با انتشار ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی، حضور بدون حجاب خود در خیابان‌ها را به نمایش می‌گذارند. بر اساس قانون موسوم به «حجاب و عفاف» که از سال ۲۰۲۴ نهایی شده، زنان متهم به «بی‌حجابی یا پوشش نامناسب» با مجازات‌هایی چون جریمه‌های سنگین، شلاق و حبس‌های طولانی‌مدت روبه‌رو می‌شوند. با این حال، گاردین به نقل از زنانی که با آنها گفت‌وگو‌ کرده، تاکید می‌کند که حکومت به‌دلیل ترس از تکرار ناآرامی‌های گسترده سال ۱۴۰۱، از بازداشت‌های جمعی پرهیز می‌کند. به گفته یک روزنامه‌نگار ساکن تهران، حجاب به «ابزاری برای انحراف افکار عمومی» در شرایط بحران‌های اقتصادی، کم‌آبی و فشارهای سیاسی بدل شده است.این گزارش همچنین به نمونه‌هایی از نافرمانی مدنی جمعی اشاره می‌کند؛ از بی‌اعتنایی نوجوانان به تذکر پلیس گرفته تا فعالیت باشگاه‌های موتورسواری زنان، در حالی که قانوناً دریافت گواهینامه موتور برای زنان ممنوع است. گاردین می‌نویسد که این رفتارها نه‌تنها در تهران، بلکه در شهرهایی چون شیراز و مناطق کردنشین نیز مشاهده می‌شود و به باور بسیاری از زنان، نشان‌دهنده شجاعت اجتماعی است، نه عقب‌نشینی حکومت. در ادامه، این روزنامه به نقل از فعالان حقوق بشر می‌نویسد که جمهوری اسلامی توان و ظرفیت لازم برای اجرای یکدست قوانین حجاب را ندارد و فضای سیاسی و امنیتی کشور به‌گونه‌ای شکننده است که حتی یک اقدام محدود می‌تواند موج تازه‌ای از اعتراضات را به دنبال داشته باشد. به گفته یکی از این فعالان، فشارهای داخلی و بین‌المللی سبب شده حکومت با احتیاط بیشتری عمل کند؛ احتیاطی که زنان ایران آن را فرصتی برای پیش بردن تدریجی مرزهای نافرمانی مدنی می‌دانند. در ادامه گزارش گاردین آمده است که بسیاری از زنان معتقدند افکار عمومی در ایران به شکلی بنیادین تغییر کرده و بازگشت به الگوهای پیشین ممکن نیست. یک هنرمند تجسمی ساکن تهران به این روزنامه گفته است که اگرچه خطر بازداشت همچنان وجود دارد، اما راهبرد غالب «پیش بردن جمعی مرزها»ست تا حکومت نتواند تنها چند نفر را هدف قرار دهد. او تاکید می‌کند که حکومت، تضعیف‌شده از جنگ، تحریم و بحران‌های داخلی، بیش از هر زمان دیگری نگران بازتاب جهانی تصاویر خشونت علیه زنان است. شهروندان می‌گویند مهاجرت برایشان نه یک «انتخاب» که از سر «اجبار» است شهروندان می‌گویند مهاجرتگاردین همچنین به صدای زنان جوان‌تری اشاره می‌کند که نافرمانی مدنی را ادامه منطقی اعتراضات پس از کشته‌شدن مهسا امینی می‌دانند. یک زن ۲۲ ساله عضو یک باشگاه موتورسواری زنان می‌گوید اگر امروز دوباره حجاب بگذارد، احساس می‌کند «همه فداکاری‌هایی را که زنان و معترضان در سال‌های اخیر انجام داده‌اند، نادیده گرفته است». او می‌افزاید که تجربه شخصی‌اش نشان می‌دهد برخورد پلیس در ماه‌های اخیر سست‌تر شده و این خود نشانه‌ای از تغییر موازنه قدرت در فضای عمومی است. این گزارش همچنین به مناطق خارج از تهران می‌پردازد. زنان در شهرهایی مانند شیراز از فضایی «امیدبخش و پرانرژی» سخن می‌گویند و تاکید می‌کنند که انتخاب آزادانه پوشش، عامل اصلی افزایش جسارت زنان بوده است. در مقابل، در مناطق کردنشین، نگرانی‌ها ابعاد گسترده‌تری دارد. یک دانشجوی کرد به گاردین گفته است که هرچند حضور گشت ارشاد در این مناطق کمتر دیده می‌شود، اما بیم آن می‌رود که تشدید اجرای قوانین حجاب در تهران، بهانه‌ای برای بازداشت‌های گسترده‌تر با اتهامات امنیتی در مناطق قومی شود. گاردین به نقل از فعالان حقوق بشر نتیجه می‌گیرد که حکومت ایران نه‌تنها از نظر اجرایی، بلکه از نظر سیاسی نیز توان تحمیل کامل قوانین حجاب را ندارد. به باور آنان، وضعیت شکننده اقتصادی و امنیتی کشور سبب شده هر برخورد تند با زنان، بالقوه جرقه موج تازه‌ای از ناآرامی‌های اجتماعی باشد؛ وضعیتی که باعث شده نافرمانی مدنی زنان، به‌رغم فشارها، همچنان ادامه پیدا کند و به یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی جمهوری اسلامی تبدیل شود.